مقدمه
ضعف دانش‌آموزان ابتدایی در درس ریاضی موضوعی است که خیلی با آن مواجه می‌شویم. وقتی چیزی را زیاد ببینیم، برای ما عادی می‌شود. و وقتی چیزی برای ما عادی بشود، هرگز به خودش و علت‌هایش فکر نمی‌کنیم.
مَثَل معروف این حالت حکایت آن فردی است که وارد روستایی شد که همه اهالی آن خود را می‌خاراندند. هر چه این فرد سعی کرد به آنها بفهماند که این وضعیت غیر نرمال است، سودی نکرد و در نهایت خود او هم به درد خارش بدن مبتلا شد.
در مورد ضعف دانش‌آموزان ابتدایی در درس ریاضی نیز همین وضعیت حاکم است. همه فکر می‌کنند این مسأله طبیعی است. در صورتی که اصلاً طبیعی نیست. چگونه فردی که اولین مواجه خود با درس ریاضی را تجربه می‌کند، باید از این درس متنفر باشد؟ چرا همین وضعیت در مورد درس‌های دیگر صدق نمی‌کند؟
من زیاد مشاهده کرده‌ام که افراد با اعتماد به نفس زیادی می‌گویند که از درس ریاضی بدشان می‌آید یا اینکه بگویند در آن ضعیف هستند. چرا در جامعه‌ای که مردم حاضرند بمیرند ولی نگویند در فلان زمینه تخصص و اطلاعات ندارند، و بلکه اصلاً استعداد یادگیری آن را هم ندارند؛ به ناگاه در مورد ریاضی با افتخار تمام دم از بی استعدادی و نفرت از موضوع می‌زنند.
در کشور ما، در هیچ زمینه‌ای به جز ریاضیات، این وضعیت افتخار به ندانستن مشاهده نمی‌شود. مردم حتی در مورد فیزیک هسته‌ای و شیمی آلی اظهار نظر می‌کنند. اما در مورد ریاضیات به ندانستن خود افتخار می‌کنند.
در این مقاله می‌خواهیم به ۴ دلیل خیلی مهم ضعف دانش‌آموزان ابتدایی در درس ریاضی بپردازیم.
دلیل اول ضعف دانش‌آموزان ابتدایی در درس ریاضی: تلقین پدر و مادرها و اطرافیان
من سال‌های زیادی را از مقطع ابتدایی تا فوق لیسانس به دانش‌آموزان و دانشجویان مختلف ریاضی درس داده‌ام. یک نکته خیلی بارز که همیشه آن را دیده‌ام این است که خانواده‌های ایرانی در جمع‌های فامیلی خود راجع به هر چیزی نظر می‌دهند. در تمام امور یکدیگر اظهار نظر می‌کنند. و وقتی در یک خانواده فرزندی هست که قرار است وارد کلاس اول ابتدایی بشود، ماجرا شروع می‌شود: همه اصرار عجیبی دارند که کلیشه فکری خود در مورد نفرت از ریاضی، نفرت از معلمان ریاضی و اینکه در درس ریاضی بسیار ضعیف بوده‌اند را بازگو کنند.
این وضعیت هم در جمع‌های فامیلی و هم در جمع‌های خودمانی خانواده دیده شده است. این نوع اظهار نظر نوعی تلقین محسوب می‌شود.
اگر صحبت از ضعف دانش‌آموزان دبیرستانی در درس ریاضی باشد، می‌شود گفت که وی لااقل ۸ سال ریاضی و دیگر درس‌ها را گذرانده است. الان به این نتیجه رسیده است که ریاضی را دوست ندارد و مثلاً به درس ادبیات علاقه دارد.
ولی دانش‌آموز ابتدایی که هنوز پایش را در مدرسه نگذاشته است چرا باید از ریاضیات متنفر باشد؟
این اولین دلیل ضعف دانش‌آموزان ابتدایی در درس ریاضی است: قبل از اینکه کودک خود تجربه کند، ما کلیشه‌های فکری خود را به وی تلقین می‌کنیم.
در خانواده‌هایی که حداقل یکی از والدین در درس ریاضی خود خوب بوده است، این تصور منفی وجود ندارد. در چنین حالتی دانش‌آموز ابتدایی در درس ریاضی ضعیف نیست. خصوصاً اگر والد قوی در ریاضی مادر باشد.
دلیل دوم ضعف دانش‌آموزان ابتدایی در ریاضی: کنترلگری پدر و مادرهای تحصیل‌کرده
بعضی از پدر و مادرهای تحصیل‌کرده روی فرزندان خود کنترل وسواس‌گونه‌ای دارند. این را بیفزایید به کمالگرایی (perfectionism) که معمولاً با تمایل به کنترل همراه است.
پدر و مادرها این میزان تحمل را ندارند که دانش‌آموز ابتدایی خود را به حال خود واگذارند تا خودش تمرین‌های درس ریاضی را حل کند. مرتب روی سر او می‌ایستند و بدون کوچکترین تحملی، در کار کمک کردن تا مرز دیکته گفتن پیش می‌برند.
این پدر و مادرها نهایتاً می‌توانند دانش‌آموز خود را تا پایان دوره ابتدایی کمک کنند. دوره متوسطه اول و دوم از راه می‌رسد و آقا و خانم ریاضیدان از حل یک مسأله تناسب ساده هم در می‌مانند. نتیجه؟ معلم سرخانه! که البته امروزه به معلم خصوصی مشهور شده است.
وقتی به ما پزشکان ریاضی مراجعه می‌کنند که سرطان بی‌فکری تمام مغز بچه طفلک را خورده است. من بارها با دانش‌آموزی طرف بوده‌ام که اصلاً نگذاشته‌اند اشتباه کند و دوباره و سه باره مسأله را حل کند تا بداند اصلاً اشتباه یعنی چه.
من دانش‌آموزی را دیده‌ام که آنقدر روی سر او بوده‌اند و کنترلش کرده‌اند که قدرت تصمیم گیری در مورد اینکه چه آب میوه‌ای را دوست دارد را هم ندارد.
من دانش‌آموزی را دیده‌ام که در متوسطه دوم مدرسه تیزهوشان درس می‌خوانده است. ولی وقتی از اتوبوس مدرسه جا مانده زده است زیر گریه. خوب این عزیز شما که قرار است سال بعد از آن به دانشگاه شریف برود (خوب نابغه است دیگر. تیزهوشان که می‌رود، معلم خصوصی هم که دارد پس جای او کمتر از صنعتی شریف نیست) چگونه با این میزان وابستگی قرار است در خوابگاه مستقل زندگی کند؟ با همین روحیه باید مرزهای علم را جابجا کند؟
من دانش‌آموزانی را دیده‌ام که نمره ۱۲ آنها به دلیل فشار پدر و مادرها به ۱۸ و ۱۹ تبدیل شده است. نتیجه؟ دانش‌آموز نامبرده وارد دانشگاه می‌شود، اما چه دانشگاهی؟ و از پاس کردن درس ریاضی یک، آن هم بعد از سه ترم و با کمک معلم خصوصی در می‌ماند. به این نتیجه می‌رسد که این کشور جای پیشرفت ندارد و دانشگاه رفتن از بیخ اشتباه است. مگر بیل گیتس از دانشگاه اخراج نشد؟
به نظر من یکی از مهم‌ترین دلایل ضعف دانش‌آموزان ابتدایی در درس ریاضی، همین کنترلگری والدین است. آنها تمایل دارند در تمام زمینه‌ها به جای کودکان و نوجوانان خود تصمیم بگیرند.
کودک تحت کنترل، تفکر مستقل را نمی‌آموزد. او تحت تأثیر کمالگرایی و کنترلگری والدین، فردی خواهد شد که از اشتباه می‌ترسد.
دلیل سوم ضعف دانش‌آموزان ابتدایی در درس ریاضی: معلم‌های بد
مگر هر کس که معلم ریاضی شد، حتماً خودش در ریاضیات خوب است. خصوصاً در مقطع ابتدایی. من همیشه با این روش تدریس مخالف بوده‌ام.
به نظر من معلمان ریاضی باید چند مقطعی تدریس کنند. اولین فایده این کار این است که یک فرد متخصص به جای یک معلم ابتدایی به کلاس ریاضی وارد می‌شود. دومین فایده این کار این است که معلمی که حسابان درس می‌دهد. در مقطع متوسطه اول، ریاضی هفتم را درس می‌دهد و دو کلاس ابتدایی هم دارد. به خوبی می‌داند که باید به دانش‌آموز ابتدایی چگونه درس بدهد که بعداً حسابان را هم به خوبی یادبگیرید.
معلم‌هایی که خود ریاضی بلد نیستند، از مهم‌ترین دلایل ضعف دانش‌آموزان ابتدایی در درس ریاضی هستند.
معلمی که خود عاشق ریاضی نباشد، به ضرب بخش‌نامه و فیش حقوقی کاری برای دانش‌آموز نخواهد کرد.
یک بار معلم حسابان من در دبیرستان، اتفاقی مرا در خیابان دید. من دانشجوی ترم یک و دو بودم و آن زمان موبایل و این حرفها هنوز رواج زیادی نداشت. از فرصت پیش آمده استفاده کرد و مرا دعوت کرد در جلسه آموزش تدریس مثلثات که برای معلمان دبیرستان ترتیب داده بودند شرکت کنم. من هم از خدا خواستم.
موعد مقرر رسید و من در آن جلسه آموزشی شرکت کردم. همان یک جلسه به من ثابت کرد که خود کسانی که معلم هستند در مباحث حسابان و مثلثات و … مشکل دارند. اوضاع خیلی از معلم‌های باسابقه حتی، وخیم بود! خیلی برای من عجیب بود. ولی رفته رفته با بیشتر شدن تجربه من، این مسأله برای من عادی شد.
وقتی کسی که در دانشگاه ریاضی محض و کاربردی خوانده است، این است. یک معلم ابتدایی که وضعش مشخص است.
به نظر من سومین دلیل ضعف دانش‌آموزان ابتدایی در درس ریاضی، ضعف معلمان در درس ریاضی است.
دلیل چهارم ضعف دانش‌آموزان در درس ریاضی: آنها تنبل هستند.
سخت کوشی در فرهنگ‌های مختلف شرقی و غربی مورد ستایش قرار گرفته است. اما در فضای جامعه ما، از زیر کار در رفتن، نوعی زیرکی محسوب می‌شود.
با وجود چیزهایی مانند تک ماده، امتحان تستی، کتاب گام به گام (حل‌المسائل)، معلم خصوصی شب امتحان برای گرفتن نمره (و نه تدریس دقیق) و … رفته رفته دانش‌آموزان هم به تنبلی و بی‌مسئولیتی خو کرده‌اند.
بماند که اعتیاد به اینترنت و متعاقب آن رواج ارزش‌های پوچی که جامعه را فراگرفته است، ما را از عمیق بودن و فکر کردن برحذر می‌دارد.
از میان همه اقشار جامعه، این دانش‌آموزان هستند که بیش از هر گروهی دچار شخصیت نمایشی، خودخواه، پرادعا و کم کار شده‌اند. آنقدری که این قشر جامعه از اینستاگرام، تلویزیون و اینترنت الگو می‌گیرند از پدر و مادر خود حرف شنوی ندارند.
همه از درس ریاضیات می‌نالند و برای ضعف خود در درس ریاضی فلسفه بافی می‌کنند. آیا در دیگر درس‌ها خوب هستند؟ مثلاً وضعیت درس ادبیات فارسی خیلی درخشان است؟
من نمی‌توانم در میان دلایل ضعف دانش‌آموزان ابتدایی در درس ریاضی، عامل تنبلی و بی‌مسئولیتی را نادیده بگیرم.
پدر و مادرها باید به علم تربیت فرزند آشنا باشند. خصوصاً تحصیکرده‌ها که بیشتر از پدر و مادرهای غیرتحصیلکرده روش و دارو و درمان خودسرانه تجویز می‌کنند. آنهایی که فرزندان خود را کنترل می‌کنند و نمی‌گذارند آب توی دل بچه‌ها تکان بخورد؛ بیشتر به فرزندان خود ضربه می‌زنند تا والدینی که به فرزندان خود استقلال نسبی می‌دهند.
بچه‌های جامعه ما تنبل نباشند چه باشند؟ کجا لازم است زحمت بکشند؟ پدر و مادرها با تصوراتی غلط در تمام امور آنها دخالت می‌کنند که چه؟ که مثل ما سختی نکشد.
چرا باید کودکان و نوجوانان ما تاوان عقده‌های پدر و مادرهای خود را بپردازند؟
هر چه ما به امورات بیشتری وارد بشویم و استقلال رأی آنها را زیر سؤال ببریم، آنها را تنبل‌تر کرده و نمی‌گذاریم که فکر مستقل و فرهنگ سخت کوشی در آنها رشد کند.
به نظر من در نهایت مهم‌ترین دلیل ضعف دانش‌آموزان ابتدایی در درس ریاضی تنبلی است. آن هم چون ما با رفتار غلط خود تنبلی را در کودکان نهادینه کرده‌ایم.
خلاصه‌ای از این مقاله را ابتدا به زبان انگلیسی منتشر کردم. لینک مقاله در زیر آورده شده است. می‌توانید نسخه انگلیسی را این لینک بخوانید:
۳ reason why kids are bad at mathematics
در موضوع آموزش ریاضی این مقاله‌ها را هم بخوانید:
حرف آخر اینکه
اگر تمایل دارید همیشه اولین نفری باشید که از مقاله‌های جدید این سایت مطلع می‌شوید، لطفاً ای‌میل خود را در خبرنامه ما وارد نمایید. یادتان نرود که نظر و دیدگاه خود را در قسمت کامنت‌ها وارد نمایید. پیشاپیش از شما متشکرم.