از صفر تا بینهایت | تقدیم به همۀ عاشقان یادگیری
خودسرزنشگری ریشۀ رنج پنهانی است که خیلی از ما در زندگی داریم. در خیلی از موارد ممکن است ما نتوانیم ریشۀ آن را تشخصی دهیم. از دیدگاه‌های مختلف می‌توان یه چنین موضوعی پرداخت و ریشه‌های متعددی برای رنج‌های پنهان هر فرد یافت. رنج پنهان رنجی است که نمی‌دانیم هست و نمی‌دانیم چرا هست، ولی احساس می‌کنیم هر کاری می‌کنیم باز هم شاد و خرسند نیستیم! به این نوع رنج که شادی و احساس از خود خرسند بودن ما را از ما می‌رباید، رنج پنهان می‌گوییم.
در این نوشته به سه ریشۀ مهم برای این رنج پنهان می‌پردازیم: خودسرزنشگری، کمال‌طلبی منفی، ترس از آینده. در نهایت خودسرزنشگری عاملی است که مقدمۀ آن دوی دیگری است: کمال‌طلبی منفی و ترس از آینده
مقالۀ مفصلی در این خصوص را در این‌جا بخوانید
خودسرزنشگری، کمال‌طلبی منفی، ترس از آینده
گذشته‌ات را بپذیر
ممکن است بعضی‌ها به این دلیل از رنج خلاصی نیابند که خود را سرزنش کنند. این افراد فکر می‌کنند مقصر هستند و شایستگی این سرزنش شدن را دارند. مکانیسم خودسرزنشگری عامل اصلی مشکلات بعدی این افراد نیز هست. به این دلیل که بعد از مدتی فرد احساس می‌کند لیاقت بیشتر از آنچه دارد را ندارد. لذا به عنوان فردی که احساس بی‌لیاقتی و ناشایستگی می‌کند به سمت انتخاب‌هایی در زندگی می‌رود که از نظر او با بی‌لیاقتی و ناشایستگی او هماهنگ است. خودکوچک‌بینی: «من رو چه به این غلط‌ها…»
این وضعیت در یک جامعۀ سرزنشگر رخ می‌دهد: «تو فکر کردی کی هستی …». با توجه به اینکه جامعۀ ما، متاسفانه، یک جامعۀ سرزنشگر است، ما خیلی زود دچار خودکوچک‌بینی می‌شویم. از مادر که اولین فردی است که با او در تماس هستیم، و زندگی را در دامان او و در وجود او تجربه آغاز می‌کنیم تا معلم و دوست و مدیر مدرسه، همه ما را سرزنش می‌کنند.
خیلی مهم است که به این مهم آگاه باشیم. وقتی آگاه شدیم که این شیوۀ برخورد آن‌ها درست نیست، در ذهن مقاومتی برای پذیرش گزاره‌هایی که آن‌ها به سمت ما گسیل می‌کنند شکل می‌گیرد.
علاوه بر خودکوچک‌بینی، ممکن است رفتار دیگری هم در ما شکل بگیرد که آن هم به نوبۀ خود مخرب است: کمال‌گرایی منفی
(برای اطلاعات بیشتر در مورد کمال‌گرایی منفی این مقاله را بخوانید: کمال‌طلب‌ها بدون اینکه بدانند افسرده می‌شوند).
پیام کمال‌طلبی منفی که در ذهن فرد تداعی می‌شود این است: «آنقدر کاری بی‌عیب و نقص و کامل انجام می‌دهم که هیچ‌کس نتواند از آن ایراد بگیرد.»
در این وضعیتِ فکری (Mindset) فرد در پی برتری‌طلبی است. او می‌خواهد از هر کس دیگری جلوتر و برتر باشد. همچنین تمام هم و غم خود را بر روی این موضوع متمرکز می‌کند که دهانِ سرزنش‌گران ببندد.
و وای به آن روزی که فرد به «تأییدطلبی» هم مبتلا و بلکه معتاد شود! به نظر شما گرفتن تأیید از محیط در جامعه‌ای که اساس آن بر سرزنش استوار است آسان است؟ خوب از این جا یک چرخۀ آسیب‌زا شروع می‌شود: شما چیزی را طلب می‌کنید که دریافت نمی‌کنید. ولی چون احساس رضایت درونی خود را به آن گره زده‌اید، بنابراین تلاش بیشتری برای دریافت آن به انجام می‌رسانید. و هر چه بیشتر طلب می‌کنید، کمتر و کمتر دریافت می‌کنید. به نظر شما در چنین وضعیتی رفتارهایی که از آدم‌های اطراف خود می‌بینیم عجیب است؟ از شاخ‌های اینستاگرامی بگیر تا چه و چه.
کمال‌طلبی منفی به نوعی واکنش توأم با فرار از واقعیت نسبت به گذشته هم هست: «با داشتن آینده‌ای کامل و بی‌عیب و نقص، گذشته غیرکامل خود را جبران می‌کنم».
اولین قدم پذیرش گذشته است. پذیرش اینکه ما با بقیه فرقی نداریم. بقیه هم مثل ما مشکلاتی داشته و دارند. قرار نیست زندگی بدون مشکلات یا بدون شکست داشته باشیم. قرار نبوده و نیست که کسی از بدو تولد تا لحظۀ مرگ کمبود یا شکست یا مشکل بزرگی را تجربه نکند! مگر می‌شود؟ مگر داریم اصلاً؟
تو با بقیه فرقی نداری
یکی دیگر از تفکرات مشترک بین همۀ آدم‌هایی که از زندگی رنج می‌برند و نمی‌توانند از آن خلاصی یابند این است که فکر می‌کنند فقط آن‌ها هستند که دچار این مشکلات هستند: «بقیۀ دارند زندگی گل و بلبل و نرمال خود را پیش می‌برند و فقط من هستم که مشکلات زیادی دارم. من با بقیه فرق دارم. کسی مرا درک نمی‌کند …»
بهتر است هرگز باطن زندگی خود را با ظاهر زندگی دیگران مقایسه نکنیم. ما از تمام زیر و بم زندگی دیگران خبر نداریم. همانطور که در مورد کمال‌طلبی منفی گفتم، سرزنش دریافتی از محیط ما را به سمت کمال‌طلبی می‌برد. این کمال‌طلبی و خودسرزنشگری و ترس از سرزنش دیگران به صورت توأم، در بعضی افراد شکل می‌گیرد. این افراد به سمت یک زندگی نمایشی و سراسر تظاهر روی می‌آورند. حال آنکه من و شمایِ «خودسرزنشگر» همه چیز را به خودمان می‌گیریم. غافل از آنکه آن‌هایی که تظاهر به داشتن و خوردن و پوشیدن چیزهای بهتری را دارند چه بسا خیلی هم آدم‌های درمانده و از درون فروپاشیده‌ای باشند.
توجه بیش از حد به موفقیت‌های عددی نشانه‌ای از همین روحیۀ کمال‌طلبی منفی، خودسرزنشگری، برتری جویی و بی‌هدفی است!
برتری جویی در رتبۀ کنکور، مدال طلای المپیاد، پول بیشتر در بانک، داشتن خانۀ گرانتر و ماشین گرانتر، پوشیدن لباس مارک معروف‌تر و البته گرانتر، سفر خارجی به کشورهایی که گرانتر هستد، خریدن خانه در کانادا و … همه برتری‌جویی عددی هستند. این برتری‌ها ربطی به کیفیت زندگی فرد ندارد.
مثلاً رتبۀ کنکور لزوماً نشانۀ سواد فرد نیست. داشتن خانۀ گرانتر، لزوماً نشانۀ آرامش بیشتر نیست و …
اولین قدم برای غلبه بر این وضعیت دست برداشتن از مقایسه با دیگران است.
پیش به سوی آینده
مهم نیست کی هستی، مهم نیست کجا هستی، مهم نیست چقدر پول داری، مهم نیست چند سال سن داری، مهم نیست مدرک تحصیلی‌ات چیست و مهم نیست در چه طبقۀ اجتماعی به دنیا آمده‌ای، مهم نیست لهجه‌ات چیست و پدر و مادرت چه شغلی دارند. و هزاران چیز دیگر، هیچ‌کدام از اینها مهم نیست. وقتی که تو هدف بزرگی داری و تکلیفت را با خودت روشن کرده‌ای و می‌خواهی تمام تمرکزت را روی چیزی بگذاری که به تو احساس بهتری می‌دهد و تو را به شخص بهتری بدل می‌کند، تو برنده هستی!
تا زمانی که کاری نداری که بقیه چه می‌کنند و چه دارند و چه می‌گویند و چه می‌خورند و چه می‌پوشند، و تمام تمرکزت را روی خودت و نیروها و توانایی‌های خودت گذاشته‌ای، تو برنده‌ای!
خودت را در ده سال و بلکه بیست سال آینده ببین. وقتی آن‌جا روی قلۀ موفقیت‌های خودت بودی، دیگر این سرزنش‌ها و تبعیض‌های امروز هیچ اهمیتی نخواهند داشت. پس از همین امروز رهایشان کن و نگاهت را به سوی آینده تنظیم کن.
در دنیایی که آدم‌ها خیلی راحت صد سال عمر می‌کنند، چهل سالگی که عمری نیست. در چنین دنیایی سه چیز از هر چیز دیگری مهم‌تر است و باید در اولویت اول تو باشند: سلامتی، آرامش و دیگری یادگیری
اگر قرار است صد سال زندگی کنی، چرا باید از ۵۰ سالگی به بعد زهوارت در برود؟ پس به فکر سلامتی‌ات باش.
در دنیایی که روزانه میلیون‌ها صفحه دانش جدید در تمام شاخه‌های علم تولید می‌شود، و روزانه چندین و چند تحول جدید در اقتصاد و تکنولوژی رخ می‌دهد، مهم‌ترین رمز پیروزی یادگیری مستمر است.
در دنیای که تلویزیون‌ها و شبکه‌های اجتماعی ما را احاطه کرده‌اند و یوتیوب یک اعتیاد روزمره است، در شرایطی که روزانه چندهزار ساعت فیلم و موسیقی جدید تولید می‌شود، شرط لازم برای داشتن آرامش این است که خیلی از اینها را حذف کنی و خیلی محتاط فقط چیزی را برگزینی که به رشد تو کمک می‌کند.
مرتبط با با خودسرزنشگری و کمال‌طلبی منفی
- اهمالکاری و راه‌های مقابله با آن.
- سرزنشگر، تحقیر کننده، گربه نره و روباه مکار
- چگونه خودباوری ما ذره ذره تخریب می‌شود؟
- خود را به خاطر گذشته‌تان تنبیه نکنید
برای اطلاع از جدیدترین مقاله‌ها، فیلم‌ها و همچنین کدهای تخفیف در خبرنامۀ سایت ثبت‌نام کنید.
